Ruteba Doğan
İpi/ipimizi keseceklerini bilerek iniyoruz, ipi kesilenlerin yanına. Çıkabilecek miyiz bilmeden. ‘Karanlık Gece’de Platon’un mağara mitini tersten okuyoruz; ya mağaranın içi/obruk sanılanın değil de gerçeğin olduğu yer ise? Mağaranın/obruğun dışı ideaların değil, üstü örtülen gerçeğin, palavranın, kabahatin yeri. Mağarada/obruğun içinde “hapsedilen” gerçek. Dışarıda ipi kesenler olduğu sürece içeride kalanlara eklenecek birileri. Lakin tekrar de gerçeği arayan, ortaya çıkarmak isteyen ses, yankı duyulacak. Vicdanı, adaleti harekete geçiren ‘yok edilen gerçeği ortaya çıkarma isteği’ ile birileri tekrar, ipin/ipinin kesileceğini bile bile, mağaraya, obruğun içine girecek, hapsedilecek. İpi kesenler ise kaygıdan titriyor, gerçeğin ortaya çıkması onların yıkımı. Bu nedenle düzgünce yırtıcılaşıyor, yamyama dönüşüyorlar.
SUÇU UNUTANLAR, CÜRMÜ UNUTTURANLAR
‘Karanlık Gece’ geçmiş ve artık ortasındaki git gelde, İshak’ın hatırlamalarında cürmü yaratan şeye ya da kabahatin yaratılışına, yok edilen ve aranıp bulunan gerçeğe bakıyor. Kabahatin işlendiği, gerçeğin hapsedildiği yere dönüş ile başlıyor. İshak köyüne, ana/baba konutuna dönüyor. Yedi yıl evvel terk ettiği ev/köy karanlık bellek. Muhtar, babanın cenazesine gelmedin, hasta annen ile gel helalleş derken, âlâ niyetli davetiyle suçluyor. İshak farklı katmanları olan suça, hatasına gitmek için yola çıkıyor. Köye, meskene vardığında bireylerin ve topluluğun/toplumun işlediği cürmü unuttuğunu, kendilerine, birbirlerine hatası unutturduklarını görüyor. Yedi yıl evvel işlenen cinayet olmamış, Ali öldürülmemiş üzere. Cürüm ferdî, toplumsal bellekten silinmiş. Tek iz Ali’nin babası. Aklını oğlu öldükten/kaybolduktan sonra bir manada yitiren ya da aklında oğlunu bulmaktan öteki bir şey kalmayan baba. Oğlunun meyyit vücudunu arayan babaya birkaç kemik bulup, al işte Ali, oğlun demek isteyen ancak bunu yapamayan Ali’nin ablası. Onları gören yalnızca İshak. Hapsedilen, yok edilen sahiden kalan bu parça/baba köylüler için bir cins hayalet, yok insan. Bir vakitler edebiyat öğretmeni olan baba kaybolan/öldürülen oğlunu, çalınan hayatı ararken, İshak annesinden evlenip, çoluk çocuğa karışması gerektiğini duyuyor.
HATIRLATMAK BİR HESAPLAŞMADIR
Bilinen gerçeği reddetme, yok sayma hali İshak’ı ‘hatırlamak/hatırlatmak bir hesaplaşmadır’ noktasına taşır. Ali’nin öldürülüşü bir yanıyla İshak’a, bireye ilişkin, kişisel, bir yanıyla köyün delikanlılarınca işlenen topluma ilişkin, toplu cürümdür. İshak düşlerinde, kâbuslarında peşini bırakmayan o geceyi annesine hatırlattığında, anne, unut o geceyi, kelamını etme, der. Arkadaşı Reşat’a, Ali’yi hangi obruğa attıklarını sorar. Ne yapacağını, gayesini açıklar: Çıkartacağım. İshak ‘gerçeği ortaya çıkarma kararı’ ile yasak bölgeye, ‘giden gelmez’e girer. “Uyuyamıyorum. Son bakışı gözümün önünden gitmiyor. Boğuluyorum.” Hatası üstüne alacağını belirtir, tek isteği Ali’nin meyyit vücudunun atıldığı obruğu öğrenmektir. “Karıştırma ortalığı, hepimizi yakarsın, çoluğumuz çocuğumuz var, eceline mi susadın, bu tertibi sen mi bozacaksın, işin içinde diğerleri var, aklını başına devşir, git buradan” üzere cümleler ile İshak durdurulmaya çalışır. İshak devam eder. Obrukları işaretlediği haritası ile dağlara tırmanır, obruklara iner. Obruklarda Ali’yi arar. Ali’nin kuşağı tükenen Karakulak’ı arayışı üzere, İshak ve baba da Ali’yi arar. Ali’nin defterindeki ‘Karakulak / Kuyucuk Obruğu’ notu, İshak’a Sultan’dan gelen nottaki yer. Eski sevgilinin elinden gelen mevt. Bu nedenle yukardan bakıldığında ürkütücü olan obruğun derinliği, karanlığı bir defa daha düşündürür, dışarının aydınlığı yalnızca yanılsama, üstelik çok daha ürkütücü, obruğun karanlığında ise gerçek, dışarının yok ettiği gerçek. Tabiatın ve insanın karşılaştığı yerde, tabiatı gereği yabanî olan Karakulaktan değil Sultan’ın ve başkalarının vahşileşen insanlığından ürkmeye başlanır.
Başta sona, sonda başa dönerken Ali neden öldü/neden öldürüldü? Zira Ali temsil dışıydı. Erkin telaffuzuna, erk olma biçimine yerleşmeyen şeylerin temsili. Erkin iktidarını oluşturan ögelerin dışında bir yerde, kendine has yaşayan bir adam. Sazla gitarın arkadaşlığına inan. Eril telaffuzda ise, İshak’ı karanlık gece ismine tetikleyen, hatası yaratan, subaşlarında yarenlik edilen gülün bülbülün… Ormandaki kapanları köylüden korkmayıp toplayan. Eril telaffuzda, müşahede kulesine yerleşmek isteği için terörist… Sultan’a ‘İçimizdeki Şeytan’ı okumayı öneren. Sultan’ın, Ali’den beklediği yakınlığı bulamadığında duyulan, ‘sen şey misin’ sesi. Erkin istek objesi, avlamak istediği ‘Sultan’a erkin lisanıyla Ali’nin sahip olabilmesi, işi pişirmesi, erkin iktidar kaybı, İshak’ı karanlık geceye, suça götüren. Ali, kaybedilen, yok edilmeye çalışılan gerçek, karanlığa, bir mağaranın, obruğun içine hapsedilmiş.
HEM İPİ KESEN HEM İPİ KESİLEN
İshak olmak sıkıntı. Kayıplarının sayısı sonsuz, suçlulukla, utançla yaşayan bir meyyit olma hali. Yeniden de, kimse ağzını açmayacak tehdidini yutmayan. İshak hem ipi kesen hem ipi kesilen. Gerçeği bulup çıkarmak, karanlık geceden kurtulmak isteyen. Finalde, İshak’ın düştüğü yerde, o Karakulağa bakarken güya yukarda, ipi kesenlerin ortasında kalmak, düşmeyi istemek düşememek. Ne Ali, ne İshak için bir şey yapamıyor olmanın öfkesiyle karanlıktan, salondan çıkmak. Bir yanılsama olan bu aydınlık rahatsız edici, gerçeği içeriden, hapsedildiği yerden çıkarma isteği büyüyor. Karanlık geceyi yaratanların ortaya çıkması ümidiyle. Gerçeği bulma ümidiyle.