Çin…
Bir yandan yeni İpek Yolları diyebileceğimiz Jenerasyon ve Yol Teşebbüsünü son süratiyle sürdürüyor.
Burada Orta Asya ülkelerinin yanında İran ve Türkiye’ye de çok kıymetli roller düşüyor. Sonra detaylı olarak yazarız.
Diğer yandan yeşil yatırımlara yükleniyor. Çin bu yılın birinci dört ayında toplam 62 gigawatt birbiriyle ilişkili güneş ve rüzgar gücü yatırımını tamamladı.
Dört aylık bu kapasite ne kadar biliyor musunuz? Almanya’nın toplam rüzgar gücü kapasitesine eşit ve Türkiye’ninkinin 5 katı…
ABD BORÇ LİMİTİ KRİZİ AŞILDI, BORÇLANMAYA DEVAM
Peki, en büyük rakibi, bu ülkeyi ‘en büyük tehdit’ olarak gören ABD ne yapıyor? Borç limiti kriziyle uğraştı.
Dünyanın en büyük iktisadının parası bitmek üzereydi. Lakin bir yasa nedeniyle hükümet daha fazla borçlanamıyordu. Hükümet borç tavanının yükseltilmesi için Kongre’ye başvurdu. Borçlanma için çabucak müsaade çıkmadı. 1 Haziran’a kadar hükümet borçları ödeyebiliyordu ondan sonrası tufan demekti. Piyasalar, borsalar biraz sallandı.
Dev iktisat temerrüde (borçlarını ödeyememe) düşme ve kredi notunun düşürülmesi tehlikesiyle karşı karşıya kaldı.
Neyse, sonunda (Cumartesi) aylar süren çıkmaz sona erdi. ABD Başkanı Biden ve Kongre anlaştı. Temerrüdü Tedbire Mutabakatı yaptılar. Demokratlar ve Cumhuriyetçiler uzun müzakere maratonunun akabinde birtakım hükümet harcamalarının kısılması ile borç limitinin iki yıllığına yükseltilmesi konusunda uzlaştı.
Eninde sonunda anlaşacaklarını varsayım ediyordum, fazla önemsemedim. ABD’de makul aralıklarla bu borç krizi yaşanır. Kiminde Kongre ile idare çabuk anlaşır, kiminde bu türlü olduğu üzere uzar ve iş borçlarını ödeyememe riskine kadar masraf.
Burada değerli olan ABD’nin çok borçlanması… ABD’nin iç borcu 2000 yılının başında 5.7 trilyon iken, bugün 31.4 trilyona fırlamış durumda. Borç bombasının tiktakları daha da duyulur hale geliyor.
Bir hesaplama yapmışlar: 2000 ile 2022 ortası Amerikan iktisadı toplamda yüzde 150 büyümüş buna karşılık borçlardaki artış yüzde 450 olmuş. Bu terazi bu kadar sıkleti çekmez.
ALMANYA RESESYONA GİRDİ
Avrupa’ya da bakalım, sonra çok kıymetli bir mevzuya geçelim. Almanya resesyona girdi; yılın birinci çeyreğinde 0.3 küçülen iktisat teknik sakinlik devrinde… Zira Alman iktisadı 2022’nin son çeyreğinde de yüzde 0.5 küçülmüştü.
Yüksek enflasyon tüketicilerin tüketimden kaçınmasına neden olurken, artan güç fiyatları sanayi üretimini duraklattı. Bir iktisat iki çeyrek üst üste küçülürse teknik olarak sakinliğe girmiş oluyor.
Bakalım, yılın ikinci çeyreğinde büyüme ne olacak, Almanya resesyondan çıkacak mı?
BATARYA YATIRIMLARI PATLADI; ÇİN 4 YILDA 300 MİLYAR $ YATIRDI
Gelelim geleceğimizi şekillendirecek bir hususa… Pil sanayisi… Dünyamız yeşil dönüşümle birlikte çok değerli bir değişim sürecinin başlangıcında… Fosil yakıtla çalışanların hissesi azalırken, elektrikli araçlara talep süratle artıyor. Bu yıl dünyada satılan her 5 arabadan biri elektrikli olacak. Bu çerçevede batarya teknolojisi ve bu bahiste yapılan yatırımlar öne çıkıyor.
Önümüzdeki devirde elektrikli araçlara yönelik global talepteki patlamanın devam etmesi beklenirken, Çin, ABD, Güney Kore ve Almanya üzere ülkeler, bu talebi karşılamaya çalışmak için gerekli altyapıyı ve üretim yeteneklerini süratli bir biçimde harekete geçtiler. Bilhassa Avrupa’da batarya arzı talebin çok gerisinde ve bu durumun 2030 yılına kadar sürmesi bekleniyor.
Dünyanın en büyük batarya üreticisi olan Çin, 2019 -22 ortasındaki 4 yılda yeni lityum iyon pil fabrikalarına yaklaşık 300 milyar dolarlık yatırım yaptı. 2022 yılında ise, bir evvelki yıla nazaran yüzde 24 artışla toplam 131 milyar dolarlık yatırım yapacağını bildirdi ve bu toplam yatırımın yüzde 74’ünü oluşturdu.
Bu yatırımların bir sonucu olarak, global lityum iyon pil üretimi gelecek 10 yılın sonunda beş kat artacak. Çin, yeni yatırımları sayesinde bu 10 yılın sonunda da en büyük üretici olmaya devam edecek. Çin’in 2030’da dünyadaki lityum iyon pillerin yüzde 69’unu üreteceğini iddia ediyor.
ÇİN BATARYA ÜRETİM KAPASİTESİNDE AÇIK ORTA DÜNYANIN EN BÜYÜĞÜ
Ülkelere nazaran batarya üretim kapasitesinde, Çin açık orta dünyanın en büyüğü… 2022 prestijiyle global üretim kapasitesinden aldığı hisse yüzde 77… Çin’in akabinde geçen yıl yapılan bir dizi yatırım ile üretim kapasitesini artıran yüzde 6 hisse sahibi olan Polonya geliyor. Polonya, hala tüm Avrupa ülkelerinin toplam üretim kapasitesinin yüzde 14’üne sahip. Onun akabinde dünyanın toplam üretim kapasitesinin yüzde 6’sına sahip ABD geliyor.
Ulaşım bölümünü karbonsuzlaştırmaya yönelik artan taleple birlikte, elektrikli araçlara güç sağlayan pilleri üreten şirketler kıymetli bir ivme kazandı. Lityum ion piller, elektrikli araçlarda ve elektrik şebekelerinde güç depolama uygulamalarında benimsendikçe talep süratle artıyor.
Küresel elektrikli araç pil pazarının 2019 ile 2028 ortasında 17 milyar dolardan 95 milyar doların üzerine çıkması bekleniyor. İçten yanmalı motorlu araçların sona yanlışsız yaklaştığı öngörülüyor. General Motors, 2035 yılına kadar içten yanmalı motorlu araç satışını durdurmayı hedeflediğini açıklarken Audi, 2033 yılına kadar bu tıp modellerin üretimini durdurmayı planlıyor.
PAZARIN NEREDEYSE TAMAMI ASYALI ŞİRKETLERİN ELİNDE…
ABD ve Avrupa’nın yerli pil üretimini artırma uğraşlarına karşın, pazara hala Asyalı üreticiler hakim. Dünyadaki elektrikli araç pillerinin üçte biri Çinli şirketten geliyor. Çinli şirketler 2022 prestijiyle pil pazarının yüzde 56’sını oluşturuyor, bunu Koreli şirketler (yüzde 26) ve Japon üreticiler (yüzde 10) takip ediyor.
Önde gelen pil tedarikçisi Çinli CATL, 2021’de yüzde 32 olan pazar hissesini 2022’de 34’e çıkardı. CATL, Tesla, Peugeot, Hyundai, Honda, BMW, Toyota, Volkswagen ve Volvo’ya lityum iyon piller sağlıyor. CATL, geçen yıl yeni pil kapasitesine 12.6 milyar dolarlık yatırım yaptı.
Güney Koreli LG Energy Solution yüzde 14 hisse ile en büyük ikinci pil üreticisi olmayı sürdürüyor. Şirket, Çin, G. Kore, Polonya ve ABD’de üretim yapıyor. Elektrikli araç pillerinin yanında enformasyon teknolojisi ve taşınabilir aygıtlar ile yüksek verimli güç pilleri üretiyor. Şirket, 2021’de yanılgılı pillerden kaynaklanan yangın riskleri nedeniyle geri çağrılan 143 bin adet Chevy Bolt elektrikli aracının ziyanını karşılamak için General Motors’a 1.9 milyar dolar ödeme yapmayı kabul etti.
BYD, 2021 yılında pazar hissesini neredeyse ikiye katlayarak, geçen yıl yüzde 12 pazar hissesi ile en büyük üçüncü pil üreticisi olarak Panasonic’in yerine geçti. Warren Buffett takviyeli şirket, piyasa kıymetine nazaran dünyanın en büyük üçüncü elektrikli araba üreticisi ve tıpkı vakitte global pazarda satılan pilleri de üretiyor. Son satış sayıları, BYD’nin önümüzdeki aylarda yahut yıllarda pazar hissesinde LG Energy Solution’ı geride bırakacağını gösteriyor. 1995’te Çinli kimyacı Wang Chuanfu tarafından kurulan ve ismini Build Your Dreams (Rüyalarını Gerçekleştir) kelamının baş harflerinden alan şirket, şimdilerde 6 kıtada 30 sanayi tesisiyle önde gelen bir teknoloji firması oldu.
Yüzde 10 pazar hissesiyle dördüncü sırada olan Japon üretici Panasonic, gelecek yıl Kansas’ta 4 milyar dolarlık yatırımla dünyanın en büyük batarya fabrikalarından birini kuracak. Yatırım ile eyalette 8 bin şahsa istihdam sağlanacak.
EN BÜYÜK YATIRIMLAR ABD’DE YAPILIYOR
Kore ve Japon şirketleri daha çok en büyük elektrikli araç pazarı olan ABD’ye yatırım yapıyorlar. Örneğin, LG bu yıl Arizona’daki yatırımlarını büyüterek 5.5 milyar dolar yatırım kararı aldı. Bu batarya sanayisinin en büyük yatırımlarından biri… Şirket 3.2 milyar dolara elektrikli araçlar için lityum-ion pilleri ve 2.3 milyar dolar yatırımla lityum-demir-fosfat bataryalarının üretileceği bir tesis yapacak.
Ayrıca, Toyota 1.3 milyar dolarlık, Stellantis ve Samsung 2.5 milyar dolarlık yatırım kararı aldı. Ford ise Çinli CATL şirketinin teknolojisinden yararlanarak Michigan’da 3.5 milyar dolarlık bir fabrika kuracak. Son olarak Hyundai ve LG, Georgia eyaletinde 4.3 milyar dolarlık 3 bin kişinin istihdam edileceği yatırım yapacaklarını açıkladı.
Elon Musk’ın Tesla’sı ise, elektrikli araba fabrikasından sonra Çin’de büyük bir batarya fabrikası kuruyor. Şangay’da hala bir fabrikası olan Tesla’nın yeni fabrikasının, 2024’ün ikinci çeyreğinde üretime başlaması planlanıyor. ‘Megapack’ ismi verilen bataryalardan yılda 10 bin adet üretilmesi planlanıyor. Bu da saatte 40 gigawatt güç depolaması manasına geliyor. Tek bir Megapack ünitesi bir saatte 3 bin 600 meskene elektrik sağlayacak kadar güç depolayabiliyor.
ÇİNLİ ŞİRKETLER AVRUPA’DA YOĞUNLAŞIYOR
Yatırımlarını daha çok Avrupa’da ağırlaştıran Çinli şirketler, bu pazara adeta para döküyorlar. Pil üreticileri, İngiltere, Fransa, Almanya ve Macaristan’da tesis inşa ederek yahut genişleterek bu talebi karşılamayı planlıyor. 2018’den bu yana Çinli şirketler Avrupa’da toplam 17.5 milyar dolar pahasında batarya tesisi yatırımı yaptılar.
Bunların en büyüğü Macaristan’da gerçekleşiyor. Çinli CATL şirketinin Macaristan’da 7.8 milyar dolara varan yatırımı şirketin en büyük denizaşırı yatırımı olacak. Tesis, Macaristan’ın Debrecen kentinde inşa edilecek ve Avrupa’nın en büyük batarya fabrikası olacak.
Debrecen’de ayrıyeten Alman otomotiv devi BMW, 2 milyar Euro’luk yüksek voltajlı batarya yatırımı yapacak. Şirketin bu kentte hala araba fabrikası var.
TÜRKİYE’YE YATIRIM YOK LAKİN SİRO’NUN YATIRIMI BAŞLADI
Farkındaysanız, bu yatırımlarda Türkiye’nin hiç kelamı geçmiyor. Ne Çinli ne başka şirketlerin Türkiye’ye yönelik bir tercihi yok.
Ancak Türkiye de bu mevzuda kıymetli adımlar attı. Kendi batarya hücremizi geliştirip üretecek yatırımı başlattık. Yerli araba firması Togg ile dünyanın 12’nci büyük batarya üreticisi Farasis Energy’nin yüzde 50-50 ortak teşebbüsüyle kurulan Siro’ya ilişkin Batarya Geliştirme ve Üretim Yerleşkesi’nin temel atma merasimi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iştirakiyle Nisan ayında yapıldı.
Siro’nun 10 yılda GSYH’ye toplam 30 milyar Euro’nun üzerinde istihdama da 7 bin çalışanın üzerinde katkı sağlaması hedefleniyor. Şirketin batarya hücresi de dahil 20 GWs yıllık üretim kapasitesi maksadıyla yapacağı üretimin bölgedeki fırsatlarla birlikte 2035 yılına kadar 50 GWs üzerine çıkarılması hedefleniyor.
Ayrıca, Aspilsan Güç’ün de pil yatırımları var. Aspilsan, yeni yatırım olan Lityum iyon Silindirik Pil Üretim Tesisi ile günde 24 bin adetlik üretim kapasitesine ulaştı. Şarj edilebilir piller, askeri teknolojilerin yanı sıra hibrit araçlar ve medikal üzere alanlarda da kullanılabilecek.