Akalın’ın “Türkeş’in teklifinden günümüze… Kafkasya’da barış umutları yeşerirken” başlıklı yazısı:
Son yıllarda Türk dış siyasetinin en başarılı ataklarından biri Kafkasya’da yaşanıyor.
Karabağ’ın işgalden kurtarılmasının akabinde Putin’in de gayretleriyle gelişen “Altılı Platform” önerisi, Kafkasya’da barış umutlarını yeşertti. Karabağ Harekâtı’ndan sonra bir ortaya gelen Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliev’in Şuşa Bildirgesi’nde “Altılı Platform” teklifini yinelemeleri, Kafkasya’da barışın değerini vurgulamaları, dikkatleri bu bölgeye çevirdi. Bu açıdan, Erdoğan’ın, Aliev’in ve Paşinyan’ın olumlu, yapan yaklaşımlarını hürmet ile anmak gerekir.
Yüz yılı aşkın bir müddettir Batılı çevrelerce Türkiye’yi bölmek/itibarsızlaştırmak hedefiyle kullanılan “Ermeni Sorunu” Türkiye’nin başını çok ağrıttı.
Aslında Erdoğan barış arayışındaki tek Türk lideri değildir. Türk tarafı baştan itibaren, biraz da abartarak, onlarca diplomatın şehit edilmesine karşın, olayın üzerine suhuletle gitti. (Abdullah Gül’ün ABD dayatması gösterisi hariç!)
“Ermeni Sorunu” konusunda şahin bilinen milliyetçi başkan Alpaslan Türkeş’in 1993 yılında Ermenistan’ın o yıllardaki Cumhurbaşkanı Ter Petrosyan ile bir ortaya gelişi ve barış için sunduğu teklifler, Türk tarafının barış arayışındaki kararlılığını ortaya koyuyor.
TÜRKEŞ-PETROSYAN BULUŞMASI
Halk Cephesi lideri Elçibey’in Azerbaycan’da başta olduğu sırada (1992 yılı) MHP önderini ziyaret eden Ermenilerden bir küme, Türkeş’ten “barış için” aracılık yapmasını ister. Teşebbüste bulunan kişinin Konya doğumlu, ODTÜ mezunu Türkiye’de askerlik yaptıktan sonra bir Fransız ile evlenip Fransa’da yaşamaya başlayan, Ermeni Yardım Hareketinin başkanı, Ter Petrosyan’ın danışmanlığını yapan Samson Özararat olduğu, gazeteci Can Dündar’ın Milliyet’te yayımlanan yazısından anlaşılıyor.
Türkeş, teklifi olumlu karşılar, hükümete danıştıktan sonra harekete geçer. O sıralarda Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin’dir. Taraflar tarih olarak Petrosyan’ın Paris’e geleceği Mart 1993’te anlaşırlar.
Havaalanında Paris Büyükelçisi Tansuğ Bleda tarafından karşılanan Türkeş, Ermenistan Başkanı Ter Petrosyan ile Krissan Oteli’nde 13 Mart 1993 günü bir ortaya gelir. Paris Büyükelçisi Tansuğ Bleda, Paris Maslahatgüzarı Merter Şahinler ve oğlu Tuğrul Türkeş, Alpaslan Türkeş’e, Dışişleri Bakanı Papazyan ve bir Ermeni tarihçi, Ter Petrosyan’a eşlik ederler. Halep doğumlu Petrosyan’ın Türkçe birkaç cümle etmesi baştan havayı yumuşatır.
Görüşmeyi Türkeş’in ağzından dinleyelim: “Kendilerine dostluk teklif ettim. Yardım edeceğimizi, Türkiye’den kendilerine transit geçiş hakkı (abç) vereceğimizi söyledim. Hatta Karadeniz’de kendilerine transit liman (abç) verebileceğimizi, böylelikle dünyaya açılabileceklerini, ticaret yapabileceklerini, dahası İpek Yolu’nu ihya etmek istediğimizi belirttim. İpek Yolu’nun en kısa halde Ermenistan’dan geçtiğini, bunu ihya edebileceğimizi açıkladım.”
Başkasından duysam inanmayacağım bu fikirleri Türkeş’in, Ter Petrosyan’a motamot söylediğini bir kitaptan (Hulusi Turgut, Şahinlerin Dansı, Türkeş’in Anıları, ABC Yayınları) okuyorum. Bugüne kadar yalanlanmadı bu satırlar.
Dört bir yanı denize kapalı Ermenistan’a “transit geçiş hakkı”, Karadeniz’de transit liman, İpek Yolu’nun inşasında işbirliği teklif ediyor Türkeş.
Dahası var. Türkeş, Kazakistan petrol boru çizgisinin ve Türkmenistan Doğal Gaz Boru sınırının Ermenistan’dan geçebileceğini (abç), dostluğun gelişmesi halinde hudutların açılabileceğini söylüyor. Dahası da var: Transkafkasya otoyolunun (abç) üretimini öneriyor.
Bu esaslı tedbirleri Türkeş’in başından uydurmadığı, Türkiye Cumhuriyeti’nin dostluk paketi olarak sunduğu açıktır. Bugüne kadar iki taraf münasebetlerinin tıkanıklığı hakkında Türkiye’yi suçlayan çevrelerin, umalım, yüzü kızarır. Petrosyan 2,5 saat süren toplantıdan “önerilerinizi değerlendirelim” cevabı ile ayrılır. Lakin Ermenistan’da o sıralarda yaşanan karışıklık, Petrosyan’ın uğraşları daha ileri götürmesini mahzurlar. Petrosyan masraf, şahinler iktidara gelir.
Amacımız bu yazıda, Ter Petrosyan’ı eleştirmek değil, Türk tarafının Türkeş tarafından sunulan tarihî ehemmiyetteki barış teklifine dikkat çekmektir.
Türkeş’in Petrosyan’a teklifleri günümüzde “Altılı Platform”da somutlaşan teşebbüsün temelini oluşturabilir mi? Bilemiyoruz. Lakin Türkeş’in o yıllardaki teklifinin Türk tarafının düzgün niyetinin çarpıcı bir örneği olduğunun altını çizmek istiyoruz.
Kafkasya’da barış 100 yıllık, acılarla dolu bir büyük uyuşmazlığın sonu demek olacaktır. Bölgenin buna muhtaçlığı var.
Kafkasya’da barışın en çok Türklerle Ermenilere yarayacağı olgusu, tarihî, hukukî, bölgesel bir gerçekliktir.