SERVET YILDIRIM – Geçen hafta Türkiye İstatistik Kurumu, “Hayat Tabloları, 2021-2023” istatistiklerini açıkladı. Buna nazaran doğuşta beklenen hayat müddeti, erkeklerde 74,7 yıl, bayanlarda 80 yıl ve Türkiye geneli için toplamda 77,3 yıl olarak belirlenmiş. Öbür ülkelerle karşılaştırmak için OECD ülkelerine baktım, aşağılardayız. Bizde 77,3 yıl olan ortalama ömür müddeti Japonya’da 84,5 yılmış. Japonlar bu mevzuda istisna olabilir lakin başkalarında de durum çok farklı değil. Almanya’da 81, İtalya’da 83, Fransa’da 82,5, Güney Kore’de 83,1 ve ABD’de de ise 79,5 yılmış.
Uzun ömürlü olmak uygun fakat bardağın bir de boş tarafı var. Bu ülkeler bizden süratli yaşlanıyorlar. Türkiye’de 29-30 yıl ortasında olan medyan yaş bu ülkelerde 40’lı düzeylerde. Türkiye’de 20 yaş altı nüfusun toplamdaki hissesi yüzde 32,5’ken başkalarında yüzde 20’nin altında bulunuyor. Hatta Japonya’da yüzde 12.
Bu sayılar ve oranlar bize kimi gelişmiş ve güçlü ülkelerde önemli bir yaşlanma sorunu yaşandığını gösteriyor. 1974 ile 2024 yılları ortasında, 65 yaş ve üzerindeki bireylerin dünya genelindeki oranı neredeyse iki katına çıkarak yüzde 5,5’ten 10.3’e yükseldi. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’nun varsayımlarına nazaran 2024 ile 2074 yılları ortasında bu oranın tekrar iki katına çıkarak yüzde 20,7’ye ulaşması bekleniyor. Yani her beş şahıstan biri 65 yaşı aşmış olacak. Birebir devirde, 80 yaş ve üzerindeki şahısların sayısının üç katından fazla artacağı öngörülüyor.
Kalıcı durgunluk
Yaşlanmak ekonomiler için önemli bir tehdit oluşturuyor. Evvelden yaşlanmaya yalnızca gelişmiş ülkelerin sorunu olarak bakılırdı ancak gelişmekte olan ülkelerde de nüfus süratle yaşlanıyor. Yani beklenen hayat mühleti arttıkça ve ülkelerde doğurganlık oranı düştükçe nüfus yaşlanıyor. Nüfus yaşlandıkça ekonomik büyümeler yavaşlıyor, hükümet bütçeleri üzerinde baskı ağırlaşıyor. Nüfus yaşlandıkça çalışanların oranı azalıyor, tüketim eğilimi fazla olan yaşlı nüfusun oranı artıyor. Bu durum, yani üreten sayısının tüketen sayısından daha süratli düşmesi tüm iktisada ve topluma değerli bir maliyetler yüklüyor. Faal olarak çalışanların çalışmayan yaşlıları desteklemek için yaptıkları katkı artıyor, bütçeler daha fazla sıhhat harcaması, emeklilik maaşı ve toplumsal dayanak yükü altında kalıyor. Yaşlanan nüfus ve yavaşlayan işgücü artışı gelişmiş ülkelerde kalıcı sakinliğe yol açma potansiyeli taşıyor.
Türkiye’nin önündeki fırsat
Türkiye ise bu bahiste başka ülkelere nazaran biraz daha şanslı bir durumda. Zira şimdi onlar kadar yaşlanmadı. Bundan birkaç yıl evvel Toplumcu Fikir Enstitüsü’nün düzenlediği bir kahvaltıda bir ortaya geldiğimiz Profesör Daron Acemoğlu, Türkiye üzere şimdi yaşlanmamış iktisatların önündeki fırsat penceresine dikkat çekmişti. Acemoğlu, “2030’lara kadar kıymetli bir fırsat penceresi var. Lakin bu fırsata sahip ülkelerin kendilerini yine yapılandırmaları lazım. Demografik yapı değişiyor. Genç nüfusları var ancak onlar da yaşlanmaya başlayacaklar. Bu demografik yapıda bir arbitraj imkânı var” demişti.
Fırsat penceresi var olmasına var lakin bu pencere çok uzun bir mühlet açık kalmayacak. Türkiye bu devirde yeni teknolojileri kavrayıp, yatırımları arttırmalı ve Batı ile olan teknoloji ve verimlilik farkını kapatmalıdır. Acemoğlu’nun o vakit dediği üzere burada kritik nokta erken davranmak zira Türkiye bu teknolojik yatırımları yapmadan yaşlanmaya başlarsa çok geç olabilir; fırsatı kaçırabilir.
Yaşlanmalarına karşın gerçek teknolojilere yatırım yaptıkları için büyümelerini sürdüren Almanya ve Güney Kore üzere örnekleri takip edelim. Büyük olasılıkla bir mühlet sonra bizim de başımıza gelecek olan yaşlanmaya, düşük teknoloji ve düşük katma pahalı üretim ile yakalanmamalıyız. Türkiye’nin fırsat penceresinden yararlanabilmesi için süratli bir dönüşüm sürecine girmesi koşul. Bu, yalnızca ekonomik büyümeyi sağlamakla kalmayacak, tıpkı vakitte toplumsal refahı da artıracaktır.