Türkiye’deki emeklilik sistemindeki adaletsizlikler sürüyor ve 2006/2008 yıllarında AKP hükümetleri tarafından çıkarılan 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSSK) ile daha da derinleşti. Bu kanun, emeklilik sisteminde büyük adaletsizlikler ve haksızlıklar yarattı. Birgün gazetesinden Aziz Çelik’in haberine nazaran yapılan düzenlemeler bu sıkıntıları çözmek yerine daha da artırdı. Kamuoyunda ise “Ne vakit emekli olmalı” sorusu öne plana çıkarken ve 2024’te emekli olmanın, 2025’te emekli olmaktan çok daha avantajlı olması dikkat çekiyor.
Bu hususla ilgili çokça yazı yazıldı ve konuşuldu, lakin ne Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ne de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı bu konuda bir açıklama yaptı. Görünüşe nazaran, hükümetin ilgisi, emeklilere plajlarda parasız şezlong ve şemsiye üzere sembolik muştularla sonlu kalıyor.
NE VAKİT EMEKLİ OLMAK AVANTAJLI
2024 yılında emekli olmak, 2025 yılında emekli olmaktan çok daha avantajlı. Bunun nedeni, 5510 sayılı Kanun’un getirdiği emeklilik hesaplama sistemindeki boşluklar. 2024 ve 2025 yıllarında emekli olan emekçi ve Bağ-Kur sigortalıları ortasında büyük bir fark ortaya çıkacak. Tıpkı kurallara sahip iki kişi ortasında emeklilik maaşı farkı, 2024’ün ikinci yarısında emekli olan lehine yaklaşık yüzde 30 olacak. Bu fark, enflasyon oranına nazaran değişebilir, lakin ekseriyetle bu oranın altında kalmayacaktır. Emekliliği hak eden ve birebir koşullara sahip iki emekçiden biri 2024’ün ikinci yarısında başkası 2025’in birinci yarısında emekli olduklarında ortalarındaki yaşlılık aylığı farkı yüzde 30 civarında olacak.
NASIL HESAPLANIR
5510 Sayılı Kanun ve Aylık Hesaplama 5510 sayılı Kanun’a nazaran emekli aylığı, ortalama aylık kar ile aylık bağlama oranının çarpımı ile hesaplanır. Ortalama aylık kar, sigortalının her yılki prime temel çıkarının güncelleme katsayısı ile güncellenerek toplam prim ödeme gün sayısına bölünmesiyle bulunur. Aylık bağlama oranı ise sigortalının prim ödeme gün sayısına nazaran belirlenir.
Ancak, bu hesaplama sistemi, bilhassa yüksek enflasyon devirlerinde kıymetli bir boşluk içeriyor. Yılın birinci yarısında emekli olanlar, bir evvelki yılın güncelleme katsayısı üzerinden hesaplama yaparken, yılın ikinci yarısında emekli olanların hesaplamasında güncelleme katsayısının meçhullüğü büyük bir sorun oluşturuyor.
ÖMÜR UZUNLUĞU DAHA YÜKSEK MAAŞ
2024-2025 Periyodunda Fark Örneğin, Aralık 2024’te emekli olan biri, 2024 yılı için yapılan artırımların tesiriyle daha yüksek bir emekli maaşı alırken, Ocak 2025’te emekli olan biri daha düşük bir maaş alacak. Bu durum, 2024’te emekli olanların ömür uzunluğu daha yüksek emekli maaşı almasına neden olacak. Örneğin, 20 bin TL emekli maaşı alan bir kişi, 2024’ün ikinci yarısında emekli olursa, 2025’te emekli olan bir şahıstan yaklaşık yüzde 30 daha fazla maaş alacak.
ADALETSİZLİK DERİNLEŞİYOR
Bu durum, emeklilik sistemindeki adaletsizlikleri daha da derinleştiriyor. Yüksek enflasyon periyotlarında emekli maaşlarındaki adaletsizlikler daha bariz hale geliyor. Bu sorunu çözmek için, “Son yılın güncelleme katsayısı ile o yılın ocak ve temmuz periyotlarında aylıklara yapılan artış oranlarından hangisi büyükse o uygulanır” üzere düzenlemeler yapılması gerekebilir.
Ancak, kısa vadede emekliler lehine bir tahlil gelmesi pek mümkün görünmüyor. Bu nedenle, emeklilik hakkı kazanmış olanların, 2024 yılı sonuna kadar müracaat yapmaları öneriliyor. Aksi takdirde, birkaç aylık fark nedeniyle yıllar boyunca büyük bir adaletsizlik yaşanacak. Emeklilikte yaşanan bu adaletsizlikler, yaş, aylık ve statü farkları nedeniyle aslında büyük bir sorun teşkil ediyor. Bu sistemde esaslı bir ıslahat yapılması kural.
